Werk is vaak een essentieel onderdeel van ons leven, waar we veel tijd doorbrengen en waar we belangrijke relaties opbouwen. Helaas kunnen sommige van deze relaties toxisch worden. In het bedrijfsleven zijn toxische werkomgevingen een steeds groter wordend probleem, omdat leidinggevenden (of collega’s) met toxische gedragskenmerken, een grote impact hebben op het mentaal welzijn van medewerkers. Ziekmakend of toxisch gedrag heeft verstrekkende gevolgen, niet alleen voor medewerkers, maar ook voor de algemene gezondheid van een organisatie.
Toxisch leiderschap
In vele gevallen wordt een toxische sfeer gecreëerd door slecht ontwikkelde leiderschapsvaardigheden. Wanneer een leidinggevende gericht is op ego, status en aanzien, zijn we nog verder van huis. Een ego gerichte leider kan grote schade toebrengen aan zijn medewerkers. Hij* zuigt zijn medewerkers leeg, ondermijnt hun talenten en jaagt door zijn gedrag vele mensen weg. Het gedrag omvat een scala aan gedragingen zoals manipulatie, intimidatie, micromanagement, gebrek aan empathie en onethisch handelen. Toxische leiders creëren vaak een ziekmakende werkomgeving die de moraal van de werknemers aantast en de productiviteit vermindert.
Toxische leiders, of een toxische werksfeer, zijn een grote boosdoener en duwen de cijfers van langdurig zieken de hoogte in. Vele onderzoekers en wellbeing experten pleiten dan ook voor het instellen van een gedragscode en om topbestuurders te testen op empathisch vermogen, positief leiderschap en narcisme. Zo kan een leidinggevende, indien nodig, worden begeleid en gecorrigeerd door de directie of een coach.
*Toxisch leiderschap komt voor bij mannen én vrouwen. In functie van de leesbaarheid van deze blog, wordt er met hij verwezen naar de toxische leider. Dit is een louter pragmatische keuze.
Hoe herken je toxisch leiderschap?
1. Autoritair gedrag: Toxische leiders willen vaak absolute controle hebben over alles en iedereen. Ze negeren de input van anderen en dulden geen tegenspraak.
2. Gebrek aan empathie: Toxische leiders tonen weinig begrip voor de behoeften en gevoelens van hun medewerkers. Ze tonen weinig medeleven en zijn vaak onverschillig voor de uitdagingen waarmee hun teamleden te maken hebben.
3. Micromanagement: Toxische leiders hebben de neiging om elk detail van het werk van hun teamleden te willen controleren. Dit leidt tot een gebrek aan autonomie en vertrouwen, wat de werknemers demotiveert.
4. Manipulatie: Toxische leiders kunnen manipulatieve tactieken gebruiken om hun eigen agenda te bevorderen. Dit kan variëren van het verspreiden van geruchten tot het ondermijnen van collega's.
5. Gebrek aan transparantie: Toxische leiders houden vaak informatie achter, waardoor er een sfeer van onzekerheid ontstaat. Dit kan leiden tot wantrouwen en angst onder de werknemers.
Wat is de impact op de werkomgeving?
1. Verhoogd verloop: Werknemers die blootstaan aan toxisch leiderschap zijn geneigd eerder de organisatie te verlaten. Dit verloop kan leiden tot verlies van talent en ervaring, wat nadelig is voor de organisatie.
2. Verlaagde betrokkenheid: Toxisch leiderschap creëert een negatieve werkomgeving waarin werknemers zich ongelukkig, gestrest en gedemotiveerd voelen. Dit heeft directe gevolgen voor de productiviteit en de kwaliteit van het werk.
3. Gezondheidsproblemen: De stress die ontstaat door toxisch leiderschap kan leiden tot fysieke en mentale gezondheidsproblemen. Dit heeft niet alleen persoonlijke gevolgen, maar ook financiële gevolgen voor de organisatie in termen van ziekteverzuim en medische kosten.
4. Creativiteitsverlies: Toxisch leiderschap onderdrukt vaak de creativiteit en innovatie binnen een team. Medewerkers durven geen nieuwe ideeën te delen uit angst voor negatieve gevolgen, waardoor de organisatie stagnatie ervaart.
Hoe ga je om met een toxische leider op het werk?
Het omgaan met een toxische leider kan een uitdaging zijn, maar er zijn copingsystemen die medewerkers kunnen ontwikkelen om zichzelf te beschermen en constructief met de situatie om te gaan. Omdat in sommige gevallen de toxische persoon een directe collega kan zijn, gelden deze tips voor alle verstoorde werkrelaties.
Hier zijn enkele tips:
1. Blijf professioneel: Houd altijd je professionele houding en gedrag intact, zelfs als de leider/collega zich negatief gedraagt. Vermijd het aannemen van dezelfde toxische gedragingen, omdat dit je eigen reputatie kan schaden. Je werkt aan een serene en energie neutrale mindset. Deel je emoties zou weinig mogelijk met de uitdager.
2. Stel grenzen: Wees duidelijk over je eigen grenzen en laat de toxische leider niet over deze grenzen heen gaan. Geef op een respectvolle manier aan wat je wel en niet accepteert. Doe dit helder en duidelijk, doch niet aanvallend;
3. Zoek steun: Praat met collega's en teamleden die mogelijk ook te maken hebben met de toxische leider. Het delen van ervaringen kan niet alleen emotionele steun bieden, maar ook inzichten geven over hoe anderen met de situatie omgaan. Indien je blijft lijden onder de situatie, neem dan contact op met een vertrouwenspersoon of iemand bij HR.
4. Blijf gefocust op je doelen: Richt je aandacht op je professionele doelen en taken. Concentreer je op je werk en probeer de toxische interacties zo min mogelijk invloed te laten hebben op je prestaties. Laat de negatieve energie niet ten koste gaan van je eigen werk.
5. Communiceer effectief: Als het mogelijk is, probeer dan openlijk met de toxische leider/collega te communiceren over de effecten van zijn of haar gedrag op het team en de werkomgeving. Kies een geschikt moment en gebruik ik-boodschappen om je gevoelens en zorgen over te brengen.
6. Overweeg je opties: Als alle pogingen om met de toxische leider/collega om te gaan niet succesvol zijn en de situatie ondraaglijk wordt, overweeg dan je opties. Dit kan variëren van het intern verplaatsen naar een andere afdeling tot het zoeken naar mogelijkheden buiten de organisatie.
Het aanpakken van een toxische werkomgeving is uiteraard niet enkel de verantwoordelijkheid van individuen.
Het vereist een combinatie van individuele acties en organisatorische interventies.
Hier zijn enkele adviezen voor een beleid rond een gezonde werkomgeving.
Identificeer de bron van toxiciteit: Probeer de specifieke oorzaken van de toxiciteit te begrijpen. Dit kan variëren van slecht leiderschap en gebrek aan communicatie tot onduidelijke verwachtingen en conflicten tussen collega's. Een grondig begrip van de problemen is essentieel voor effectieve oplossingen.
Communiceer helder en transparant: Stimuleer open communicatie binnen het team en moedig medewerkers aan om hun zorgen te uiten. Dit kan worden bereikt door regelmatige teamvergaderingen, feedbacksessies en coaching. Een basisvoorwaarde om open te communiceren is het ervaren van psychologische veiligheid. Dit is dan ook een belangrijk topic, binnen elk team, om aandacht te geven.
Betrek het management en de HR-afdeling: Breng de problemen onder de aandacht van het hogere management en de HR-afdeling. Deze belanghebbenden kunnen een cruciale rol spelen bij het initiëren van veranderingen, het bieden van ondersteuning en het aanpakken van leiderschaps- of organisatorische tekortkomingen.
Organiseer opleidingen: Bied trainingen aan over positief leiderschap, conflictbeheersing, communicatievaardigheden en coaching. Deze trainingen kunnen helpen bij het ontwikkelen van een gezondere werkcultuur en het verbeteren van de relaties tussen teamleden.
Evalueer het leiderschap: Als toxiciteit wordt veroorzaakt door leiderschapsproblemen, overweeg dan een evaluatie van het leiderschap. Dit kan inhouden dat leiders worden aangesproken op hun gedrag, coaching ontvangen of zelfs dat er veranderingen in het leiderschap worden doorgevoerd.
Stel duidelijke beleidsregels op: Ontwikkel en implementeer duidelijke beleidsregels met betrekking tot gedrag op de werkplek. Zorg ervoor dat medewerkers op de hoogte zijn van de verwachtingen en de gevolgen van toxisch gedrag.
Duid vertrouwenspersonen aan: Investeer in een pool van vertrouwenspersonen en maak deze personen bekend binnen de organisatie. Wanneer deze gekend zijn, en de vertrouwelijke context, verkleint de drempel voor medewerkers om hulp te vragen.
Zoek externe hulp: Overweeg het inschakelen van externe consultants of coaches die helpen bij het identificeren en aanpakken van problemen. Een neutrale blik van buitenaf kan nieuwe inzichten bieden en effectieve oplossingen aanbieden.
Laat werkplekken niet verzieken door de verwoestende impact van toxisch gedrag! Investeer in een gezonde en energieke werkomgeving door proactief te investeren in positieve en mensgerichte werkomgeving. Pak actief een ziekmakende problematiek aan door interventies te organiseren die als antidota (of tegengif) fungeren in een toxische omgeving.
Commenti